Essay

Muziek in het voortgezet onderwijs.
Ik, als vervelende puber op mijn middelbare school, had altijd onenigheid met mijn muziekdocent. Ik moet toegeven, zo’n onaardige man was het ook weer niet. Hij was zeer muzikaal, een goede dirigent voor het schoolorkest en organiseerde fantastische open podia. Maar pedagogisch verantwoord kon ik hem niet noemen. De manier waarop hij ons, de leerlingen, benaderde ging mij soms iets te kort door de bocht. Zou hij mij in die jaren anders benaderd hebben zou ik wellicht meer opgestoken hebben van de inhoud van zijn lessen. Ik wil hier mee zeggen dat ik de kick miste bij deze man. Door hem besloot ik toelating te gaan doen voor docent muziek om het lesgeven in de muziek te verbeteren.

.. Misschien moet ik dan eerst wat weten over het ontstaan van het muziekonderwijs. En wie heeft dit allemaal bedacht?
Wat een toeval is het, dat ik een essay moet schrijven over de drie kernachtige begrippen van het muziekonderwijs: Je kan er veel over te weten komen, je kan muziek maken of je kan er een kick van krijgen. Kennis, kunde of kick dus. Zo kom ik nog eens achter al mijn vragen.

Laten we eerst een korte historische schets maken van het muziekonderwijs. Hoe is het ontstaan? Want muziekonderwijs is volgens mij net zo oud als muziek zelf. In de late middeleeuwen stond muziekonderwijs gelijk aan een opleiding in het kerkkoor. Bij de Renaissance kwam de wereldse muziek meer tot ontwikkeling. Pas na de tweede wereldoorlog kwamen er muzieklessen op school: Het muziekuurtje voor de kleuters. Maar voor deze tijd waren er nog, zoals Job ter Steege ze noemt, de aartsvaders: Willem Gehrels en Ad Heerkens.

Gehrels leefde van 30 november 1885 tot 3 juni 1971 en was een Nederlandse muziekpedagoog, onderwijzer en violist. Ook was hij een van de initiatoren van de studie schoolmuziek op de nederlandse conervatoria. Maar hij is vooral bekend geworden door het oprichtingen van zijn volksmuziekschool in 1931, waar onze artikel-held ter Steege tien jaar leerling bij is geweest. Hier zorgde Gehrels er voor dat het idee dat muzikaliteit niet in de hoeveelheid geld wat je bezit zit, zoals wat ze bij de Renaissance wel het geval was. Zijn belangrijkste pedagogische uitganspunt is dat kinderen allereerst muziek moeten leren beleven in groepsverband. Bijvoorkeur door samen te zingen en muziek te maken. Gehrels vond ook de kennis van de Europese muziekcultuur van groot belang, daarbij hoort ook de historische kennis. Dus, zoals je kunt lezen, legt Gehrels de nadruk op de kunde en de kennis!

Ard Heerkend leefde een generatie later, van 1913 tot 1985. Bij het woord kennis sloot Heerkens zich volledig aan, maar dan net op een andere manier. Heerkens vond het belangrijker dat de kennis van het muzikaal-maatschappelijk engagement plaats vond. Oftewel, hij wilde dat kinderen het verband tussen muziek en maatschappij leerden begrijpen. Hij stelde dat de wereld van het kind uitgangspunt moest zijn om muziek te maken en te beleven: vrije expressie. Het ging Ad Heerkens meer om de kick.

Tot zo ver de grondleggers van onze toekomst. We moeten namelijk gauw beginnen aan de omslag in 1971. Wat voor de popmuziek de jaren zestig zijn (lees: magisch), dat zijn de jaren zeventig voor het muziekonderwijs. De belangrijkste voorbeelden die ter Steege meldt:
- Er kwam emancipatie van de popmuziek
- Muziek als examenvak
- Grafische notatie van muziek
- Muziek als maatschappelijk verschijnsel (In de laatste veertien levensjaren van Heerkens zijn wens toch in vervulling gegaan?)
- Transformatie van muziek naar andere vormen.
- De studie schoolmuziek is een goede brede opleiding geworden
- In het voortgezet onderwijs komen steeds meer bekwame muziekdocenten terecht.

Maar door de economische recessie in de jaren ’80 moest toenmalige minister Deetman van onderwijs door middel van bezuinigingen studie schoolmuziek steeds meer verarmen. Maar in 1985 was muziek als examenvak niet vreemd, popmuziek kreeg een serieuze plek en in de jaren ’90 kwamen de bekende methodes om les te geven. Het onderwijs leek er eindelijk beter op te woorden.

Even terug naar mijn inleiding over, volgens mijn puberale brein, niet pedagogisch verantwoordelijke muziekdocent. Zijn kort door de bocht zijn heeft mij het idee gegeven dat ik zonder zijn hulp mezelf heb ontwikkeld.
Maar dat is grappig. Op het moment dat ik het idee heb dat ik mezelf ontwikkel en hij daar geen steentje aan bij heeft gedragen doet hij het eigenlijk pedagogisch heel sterk. Hij heeft me laten blijken dat ik het helemaal zelf heb gedaan. Want als je pubers een stukje weerstand laat voelen moet je een kundige zijn om te bedenken of je die puber laat prikkelen of juist de faalangst kant op laat gaan. En zoals ik in mijn inleiding al eindigde met “door hem besloot ik toelating te gaan doen voor docent muziek om een steentje bij te dragen tot het verbeteren van de wereld” bedoel ik daar, nu ik zelf docent muziek studeer en met een glimlach naar mijn middelbare school periode terug kan kijken, mee: Door zijn kennis en kunde heb ik een dikke kick gekregen.

Zou ik het nou ook daadwerkelijk anders gaan les geven als hij het deed? Ik vind het toch een geinig idee dat ik pas na dit essay geschreven te hebben er achter ben gekomen dat ik het helemaal niet op een andere manier ga doen. Als ik de kunde beschik om op deze manier les te geven aan mensen a la Anna, dan ben ik duidelijk voor alle drie de K's.
Ik kan niet wachten tot ik ze alle drie kan toepassen in mijn lessen.

Woorden:
1032

Bronnen:
Reader -> Job ter Steege
Blog van al mijn klasgenoten.

20/5

Vandaag alleen brugklas. Janneke en ik hadden besloten de les door tweeen te splitsen, ik zou met ze inzingen en Janneke de canon Anytime you need a calipso met ze zingen.

Succesmomentje:
Ik begon de les met "Jongens, dit is het teken dat jullie moeten stoppen met mij... napraten!". De klas keek me raar aan, tot dat er een jongetje riep: "napraten!!". Heel goed. Zo ging ik nog eventjes door. De klas deed netjes mee in koor. Op een gegeven moment ging ik over tot uitadem-oefeningen wat ze ook allemaal netjes na deden. Toen ik het teken deed was iedereen stil. YES!

Mindersuccesmomentje:
De rest van de tijd. Mijn god. Waar is Dirk als je 'm nodig hebt? Ik had hem nog helemaal niet gezien. Ik wilde nog even de klas wat laten zingen voordat ze aan de canon begonnen, maar de helft vertikte het en de andere zongen wel maar keken niet heel erg vrolijk. Janneke ging me helpen, maar rustiger werden ze er niet van. Op een gegeven moment riep een jongetje: "Waarom doen we dit? We kunnen net zo goed een tussenuur hebben!!" Eh.. ja, good point? Nee Anna zet het uit je hoofd, dit is leuk hoor je me!!! Ik heb het genegeerd. Wat moet ik daar nou op zeggen? "Nou, jongeman, het is goed om verplicht plezier te hebben waar ik duidelijk van merk dat jullie daar nogal moeite mee hebben!". Nee, dat zei ik niet hoor.

Janneke en ik kwamen nogal met een dip uit deze les. Dirk kwam ook zijn gezicht even laten zien.
"En? Hoe ging het?"
Slecht.
"Ja.. Komt misschien ook wel omdat ik er natuurlijk bijna heel de les niet was!"
Misschien moet u dan proberen om er een les wel te zijn..
"Maar jullie moeten ook leren hoe het is om alleen voor een klas te staan!"


Hopelijk, ECHT hopelijk, gaat het woensdag helemaal goed komen als Suzan een kijkje komt nemen.

13/05

Vandaag kwam Christian bij ons kijken. Omdat Janneke nog een project had af te ronden bij de havo 3'ers besloten we dat ik weer de brugklas les zou geven en Janneke de twee H3 klassen aan het werk zou zetten.

De week hiervoor had Dirk zelf de brugklas les gegeven, hij heeft een speelstuk met de kinderen gedaan. Ik was hier niet bij, maar het scheen erg in de smaak te vallen! Ik besloot het kort te herhalen en de solo's van het speelstukje in groepjes tegelijk te laten spelen waar ze nog even oefentijd voor hadden.

Succesmomentje: Aan het eind van de les kwam er een autistisch jongetje op me af of hij nog even alle solo's met mijn begeleiding samen mocht spelen omdat hij zo goed had geoefend!

Minder succes: Ik schreeuwde door de muziek heen welke solo ze nu moesten spelen, maar dan steeds net iets te laat waardoor de kinderen het allemaal op een gegeven moment echt niet meer bij konden houden. Ik trouwens ook niet, ik speelde af en toe de verkeerde begeleiding mee waardoor ook de halve klas zat van: Huh?!

Beoordeling Christian:
Inhoud les: voldoende.
"Je neemt de les over van Dirk, wat je goed doet."
Verzorging materiaal: voldoende.
"Methode."
Organisatie: zwak/voldoende.
"Denk voor een volgende keer goed na wat handig is: afstand, groepen, piano.." (Ik zat achter de piano te begeleiden waardoor ik eigenlijk niet echt iedereen in het zicht had. Ik had beter iemand uit de klas kunnen vragen die eventueel piano kon spelen of Janneke! Helemaal niet over nagedacht.)
Instructie: zwak.
"Zorg voor duidelijkheid door zelf rust uit te stralen!" (Hier ging het het grootste gedeelte over bij het reflecteren met Christian. De kinderen werden druk van mij, ik werd druk van de kinderen. Anna, ff rustig nou!!)
Omgang met de groep: voldoende.
"Je staat er als docent en hebt plezier."
Muzikaliteit: voldoende.
"Prima."
Reflectie: voldoende.
"Je kan zelf goed aangeven hoe het gaat."

De les was dan misschien een rommeltje, maar wel een leuk rommeltje.